طراحی و تدوین مدل بهینه تخصیص کاربری اراضی در سطح منطقه ای (نمونه موردی: شهرستان نوشهر)

برنامه ریزی کاربری زمین به عنوان محصول نهایی فرایند برنامه ریزی فضایی به دنبال ارائه ی الگوی مطلوب کاربری زمین با توجه به ظرفیت ها است. این فرایند در غالب مطالعات صورت گرفته بر اساس تحلیل روند گذشته و تعمیم آن به آینده است که به دلیل عدم قطعیت شرایط و ویژگی های منطقه ای، با تعارضات ذاتی همراه است. از سوی دیگر رویکردهای موجود به دلیل عدم وجود نگاهی یکپارچه و در نظر نگرفتن شرایط اقتصادی-اجتماعی و سیاسی-فرهنگی نمی توانند الگوی کاربری زمین مناسب را ارائه کنند بر این مبنا هدف این پژوهش شناسایی متغیرهای موثر در فرایند کاربری زمین و ارائه ی مدلی جهت تعیین کاربری مطلوب با توجه به شرایط منطقه است. در راستای تحقق این هدف، مدل پیشنهادی یکپارچه ای به منظور بهینه یابی تخصیص کاربری زمین با به کارگیری تابع و تحلیل مکانی ارائه شده است. این مدل ویژگی های منطقه ای را در فرآیند زیست محیطی و محیط انسانی با فرایند تحلیل سلسله مراتبی ارزیابی شده است و در نهایت و با استفاده از منطق گفتاری و قوانین شرطی توسط مدل های ریاضی و نرم افزار arcgis کاربری مطلوب به هر مکان اختصاص یافته است. به منظور آزمون مدل پیشنهادی اطلاعات و شرایط منطقه ای شهرستان نوشهر، به عنوان نمونه ی مورد مطالعه مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. این مدل با توجه به شرایط اقتصادی، جمعیتی و زیست محیطی، دو گونه اولویت بندی درون و برون پهنه ای در سطح شهرستان ارائه می کند که اولاً اولویت پهنه ها نسبت به یکدیگر را مشخص می سازد و ثانیاً در هر پهنه مطلوب ترین مکان را به منظور استقرار کاربری مشخص می سازد. تحلیل نتایج نشان می دهد که مدل در اولویت اول در حدود 75 درصد از سطح شهرستان را به توسعه ی طبیعی، 8 درصد به توسعه ی کشاورزی، 15 درصد به توسعه ی شهری و 2 درصد را به توسعه ی صنعتی اختصاص داده است. تحلیل مکانی نتایج نشان می دهد که نوار ساحلی شمال شهرستان به دلیل برخورداری از زیرساخت های خدماتی و حمل و نقلی بیشتر به توسعه ی شهری و صنعتی اختصاص یافته و مناطق پست مرکزی به دلیل شرایط محیطی مناسب و برخورداری برخی زیر ساخت ها به توسعه ی کشاورزی تخصیص داده شده است. این در حالی است که دیگر مناطق شهرستان به دلیل شرایط خاص زیست محیطی و پوشش متراکم جنگلی با توسعه ی طبیعی پیشنهاد شده است.